Sosyete ayisyèn lan ak zafè pinisyon pou timoun nou yo

[ Kesyon Moun Mande Anpil ]

An repons a: Sosyete ayisyèn lan ak zafè pinisyon pou timoun nou yo Guy S. Antoine te ekri a,

Pitit Ginen afiche mesaj sa, jou 26 Septanm 2002 a 23:16:32:

Onè tout konpatriyòt,

Pou moun kap swiv aktyalite-a ak anpil atansyon, nou konnen , paske yo di-l nan tout medya , ke sosyete nòamerikèn-nan ap travèse yon kriz kote ke anpil paran pèdi kontròl sou jèn-yo. Nou konn ki ravaj dròg-la ap fè kay jèn sa-yo kit ti blan kit ti nèg. Pa gen lontan de sa, se te yon kesyon de "the shooting sprees" ki tap bay panik anndan lekòl.

Nan Kanada, konje matènèl pase de 6 mwa a 1 nan. Pou kisa? Paske anpil sikològ ak ekspè tout plim tout plimay rekonèt gwo lyen trè enpòtan ki genyen ant afeksyon paran-yo e ekilib sikolojik pitit-yo. An Frans menm se yon kesyon de 35 è.

Paka gen afeksyon paran si sila-yo ap travay 24 sou 24 jan sa te kòmanse nan ane 80-yo avèk koze "boum ekonomik-la" ki te vin ponn sa yo rele "beby boumè-yo". Kesyon "baby boumè" sa-a sanble pote plis pwoblèm ke kantite ke li ka rezoud. Yon nèg konn aliyen 2, 3 BMW nan lakou-l alòske nan plen men nwit la polis vin mennen bali pitit-li ke yo sot rale anba pwostitisyon jivenil oubyen yo sot kenbe nan fimen krak nan la ri-a .

Jounen jodi-a, nan Etazini tankou nan Kanada, w jwenn anpil fanmi blan kote youn nan 2 paran-yo (madanm oubyen mouche) kite travay-li oubyen fè dyòb-li nan kay yon fason pou li ka ankadre pitit-li, pi prè pitit-li.

Se tout yon labranlba. Nan anpil katye blan, nan nòamerik-la paran-yo regroupe-yo pou yo kreye pwòp jaden danfan-yo kote timoun-yo jwe ak aprann ansanm. Nan Kanada, la lwa rekonèt tip de pwojè sa-yo ki dwe senpman respektè yon seri de règleman.

Kisa nou wè nan mouvman sa-a? Se yon "retou a la sous chod" ki klè kon dlo kòk. Tip de sosyete kominotè nou genyen ann Ayiti ak nan tout Tyè Monn-lan se li kap deplòton-
nen anba jè nou-la nan Amerik Dinò-a.

Pandan ke paran blan-yo ap òganize-yo konsa, kisa nou ka obsève kay paran ayisyen-yo. Pou sila-yo ka ede paran-k nan pabon lakay(ann Ayiti) ak pwòp fanmi-yo ki sou plas san pale de lòt pwojè yo genyen pou yo retounen lakay nèt, trè souvan nou retrouve tou 2 paran-yo kap trimen, sitou nan Etazini, 24 sou 24. Konsa, timoun-yo lage lakay ak "televizyon kòm bebisitè". Mwen di : "televizyon kòm babisitè" san-m pa ajoute okenn kòmantè.... Men sa-k pi etonan se lè timoun-sa debake ak yon kanè zewo bare, yo pran-l ak chaplèt.... Lè menm timoun sa pran la ri, lage-l nan gang, nan pwostitisyon, w tande tout pawòl pale san pwoblèm fondamantal-la pa janm abòde. Gen paran-k konn menm pale de fetich. Se fè yap fè ti lezanj-lan......

Menm nan ka kote youn nan paran-yo nan kay (nan Monreyal pa ekzanp kote chomay-la anraje) trè souvan, e se tris pou-n di sa, timoun-nan pa benefisye plis pase sa. W plis jwenn paran sa-a fikse devan yon televizyon lap gade emisyon pa-l olye li pase yon tan edikatif, afektif ak pitit-li. Pichon televizyon sa-a retounen ankò, li bay lebra ak telefòn tou fwa sa-a.

2 sityasyon sa-yo mwen eksplike piwo-a bay rezilta ke nou tout ka obsève nan kominote nou-yo soti New York pase Boston pou rive Montreal sa-n pa bliye Ottawa ak ti lo pwoblèm pa-l.

Se poutèt sityasyon ekonomik, moral ak akademik difisil anpil nan paran nou-yo nan dyaspora-a ki fè-m te souliye wòl ak obligasyon ke pwofesyonèl ayisyen-yo genyen nan mitan yon kominote ki bezwen èd, ki manke gid.

Nan Ottawa pa ekzanp yon òganizasyon ki rele Bouyon Rasin te mete sou pye yon bèl pwogram kote ke chak samdi elèv primè ak segondè nan kominote-a ki gen ti pwoblèm nan lekòl-yo te konn jwenn èd. Malerezman yon bèl bagay konsa tonbe nan dlo.

Nou ka wè pou kisa mwen te di ke dosye levasyon sa-a dwe analize nan 2 kontèks sosyal ki pa menm (nan dyaspora-a ak ann Ayiti).

Map pran yon kanpo ankò. Mwen pap tounnen tout swit sou aspè kominikasyon-an, nou pral vini ak kèk lide sou rezon kifè levasyon timoun mande plis nan dyaspora-a lè nap konpare ak Ayiti.

REMAK : Lè timoun-nan neglije kit li blan kit li nèg, nan kontèks nòamerik-la, se menm rezilta-a nou gen nan men-n : " gangstè, vagabon, bouzen elt". Pa kondane-m pou mo” bouzen” an, pase se kreyòl li-ye. Reyalite sa-a fèm di nan yon fason ki raple-n tit liv tipè-a : "TOUT TIMOUN SE TIMOUN" nan Amerik Dinò-a.

Respè pou tout zanmi-yo.


Pitit Ginen.




Repons sou sijè sa: