An repons a: ki pi bon jan pou ekri yon non... Serge Bellegarde te ekri a,
Guy S. Antoine afiche mesaj sa, jou 05 Avril 2001 a 23:17:14:
Serge te ekri: [Nan egzanp ".....eske li te ale-a?" ak "kote moun ki t ap vini-yo?". "a" avèk "yo", se pa atik yo ye nan ka sa yo. Sa map mande, eske règ la se pata sèlman pou atik yo (atik-yo)?]
Bon, Serge, sa ki pi enpòtan pou reyalize a, fòk nou fè atansyon lò nou itilize mo "règ" la, paske zafè tirè a, mwen kwè Akademi enfòmèl la (ki fòme de gwo lengwis yo) deja deklare li opsyonèl. Kididonk, si nou ekri "moun yo" oswa "moun-yo", nan pwen fot nan sa.
Si ou li kolonn Woje Saven gen nan "Haitian Times" nan pa egzanp, ou va wè msye itilize tirè yo nan yon manyè ki sistematik nèt, men sa se preferans pèsonèl li (mwen sipoze).
Mwen panse sa ou pwopoze la kapab itil, pou yon moun ta kole mo yo ak atik yo, SI YO VLE, e mwen panse sa kapab gen bon jan efè pou li aleje lekti kreyòl la nan sèten ka, depi yon moun pa abize tirè yo.
Pou zafè si "A" avèk "YO" nan egzanp Nikola te bay yo, si se atik yo ye, sa mwen kwè Nikola ka bay yon ti limyè gramatikal sou sa. Men kote mwen gen difikilte pou mwen konsevwa "A" nan "eske li te ale-A" kòm yon atik, mwen pa gen difikilte pou mwen konsidere "YO" nan "kote moun ki t ap vini-YO?" kòm yon atik. Dayè ou te kapab ekri pito "kote moun-YO ki t ap vini-AN?" Se yon atik li ye, men olye ou di "(moun) YO" ou di "(moun ki t ap vini) YO". Lojikman ni "moun" [pou kont li] ni "moun ki t ap vini" [mwen ta rele sa yon ekspresyon nominal] gen menm fonksyon gramatikal nan fraz-la eksèpte ke "moun ki t ap vini" yon ti jan pi deskriptif pase "moun" [pou kont li]. Nan ka sa yo, mwenmenm mwen ta evite mete tirè ant "ekspresyon nominal" la avèk atik la ki suiv li-a.
Men nan premye ka a (ka-a), eske "A" nan "eske li te ale-A" se yon atik? Monchè, sa se yon lengwis sèlman ki pou ban nou repons sa. Mwen bwè pwa nan bagay sa.
Mwen kwè se yon bèl kesyon ou poze la an jeneral. Gen ti gid estetik nou ta kapab derive nan bagay sa. Pafwa, lè m ap li kreyòl, mwen wè tirè yo kapab itil, yo kapab aleje lèkti a. Yo sèvi kòm "visual clues" paske yo voye yon siyal rapid ba sèvo nou ke "tèl ti mo" oswa "tèl ti lèt" ale ak mo ki presede-l la, li pa ale ak rès fraz-la k ap suiv li-a. Men lò mwen wè yon tèks ki chaje tankou Legba ak tirè, se yon efè kontrè mwen wè ki pwodui. Olye "visual clues" aleje lèkti a, yon rann lèkti-a PI LOU toujou.
Kidonk, pou mwen, bagay sa gen plis rapò ak sansibilite atistik nou ke li gen rapò ak règ òtograf ou gramè kreyòl. Se opinyon pa m. Men m ap tann plis limyè sou bagay sa tou.
Guy S. Antoine
Repons sou sijè sa: