Kolektivite teritoryal yo

[ Kesyon Moun Mande Anpil ]


Guy S. Antoine afiche mesaj sa, jou 11 Avril 2001 a 23:40:50:

Mwen remèsye Pwofèt Jozèf pou lis kolektivite teritoryal nan 9 Depatman yo li pran tan kouche sou fowòm nan la. Si ou byen gade lis sa, li fè w reyalize ke byen ke zile a piti, lagrann majorite Ayisyen pako prèt pou yo konnen li a fon. Dayè mwen rankontre anpil moun Pò-o-Prens nan peyi etranje ki pa t menm gen chans rive Okap/Milo nan vi yo pou to ta rive wè Sitadèl la ak de grenn je yo. Si yo te fèt nan Sid la menm se pa pale. Mwen se moun Okap, mwen te rive Okay/Kan Peren de ou twa fwa avan m kite peyi a, men se kounyè a, nan "middle age" mwen, mwen fini pa fè yon ti vwayaj ann Ayiti ki mennen mwen Jeremi, Jakmèl, Marigo, e menm jis Ansapit an pasan pa Dominikani.

Monchè, mwen pa regrèt. Se domaj mwen pa t gen tan pou mwen vizite peyi a plis toujou.

Yon bagay ki toujou frape mwen, sè ke jan blan yo mache nan tout rakwen peyi a, noumenm Ayisyen nou pa tèlman bay sa valè pou nou aprann peyi nou an jeografikman palan. AN JENERAL, moun nan Nò pa ale nan Sid, moun nan Sid pa ale lan Nò, moun nan Lès pa ale nan Lwès, moun nan Lwès pa ale nan Lès. Se nan yon sèl kwen nan peyi a tout moun gravite sou li, se Pò-o-Prens. Tout lòt kote yo, se an pasan ou wè yo. Komin yo menm, se nan klas primè ou repete yo tankou jako repèt, pou w pa resevwa zewo bare. Men AN JENERAL, pa genyen yon edikasyon sivik ki ta pou fè nou konprann se pa non komin yo sèlman pou nou ta konnen, fòk nou ta vizite yo tou, dan lamezi de no mwayen, pou nou ta vin apresye Ayiti pi byen. An jeneral, tout sa Ayisyen konnen se sote laplenn al Pò-o-Prens, si yo pa te deja fèt nan awondisman Pò-o-Prens lan, epi sa k kapab fè wout yo ale aletranje san yo pa janm wè rès peyi a nan tout vi yo. Migrasyon sosyal sa ak santralizasyon vi ekonomik, politik, administratif, e kiltirèl sa sou lavil Pò-o-Prens non sèlman koze peyi a anpil tèt chaje, men li fè nou yon tò pèsonèl tou. Paske se nan bouch etranje n ap vin aprann ke tèl tèl kote nan peyi a, men kouman li ye.

Nan tan lontan, Okap te konn fè banda. Jakmèl te konn fè banda (moun Jakmèl yo menm pa t menm pèdi tan yo rive Pò-o-Prens, se ak Lajamayik ak Langletè yo te ann afè). Jeremi te konn fè banda. E Pò-o-Prens te kapab fè banda tou. Men jodi a, nan pwen okenn nan vil sa yo ki kapab fè banda toujou. Pò-o-Prens tounen yon michan bidonvil, malgre nenpòt ki jefò yo gen dwa fè sou chandmas la. Se pa meprize mwen meprize efò sa yo, yo nesesè, men toutan ou pa kontwole migrasyon sosyal la, pou ba tout moun yon opòtinite rete lakay yo si yo vle, se lave men siye atè.

Okap, Jakmèl, ak Jeremi ak lòt bèl lokalite ankò ap pereklite. Mwen wè bodmè Jeremi kraze, mwen wè bodmè Jakmèl chaje ak detriti, e poutan zòn Jakmèl la se youn nan pi bèl kwen nan peyi a mwen janm vizite. Nan Sidès ou gen dwa genyen yon lide toujou jan Ayiti se te yon bèl peyi tout bon!!! Nan Grandans, ou gen dwa gen yon ti lide sa sa vle di, lò ou aprann nan istwa ou ke Ayiti te kouvri ak yon vèdi twopikal ki ta fè ou panse se nan yon paradi ou te rive. Se konsa mwen te santi mwen lò avyon m ta m desann vè Jeremi, epi mwen wè pye bwa tankou mwen pa t janm wè sa lan Nò peyi a. Kant a moun Pòsali ak Pò-a-Piman menm yo toujou deklare w ke PARADI a chita lakay yo jiskadat! Mwen pa ka di non, paske mwen pako gen chans vizite yo toujou. Men mwen kontan konnen ke gen kèk komin ann Ayiti ki kapab fè banda toujou. Men si m te moun komin sa yo, mwen ta kenbe sekrè sa yo fò, paske Okap, Jakmèl, ak Jeremi se paradi yo te ye tou.

Lò mwen rive Okap, mwen pa santi m ta rive nan peyi m lan ankò. E poutan... "Cité du Cap-Haïtien, vraiment tu es remplie de charmes, avec tes jolies maisons de style colonial, et tes rues si bien tracées dont tout le monde parle". Bagay sa ban m angwas.

Antouka, si noumenm Ayisyen nou pa mache nan tout rakwen peyi a, pou nou aprann apresye bote fizik li ki anpas pou l tounen yon bagay istorik sèlman, si nou pa aprann konsève e restore komin nou yo, si nou pa reyalize jeografi peyi a se anba bòt nou li chita, se nan woman istorik ak rapò misyone yo sèlman pitit nou yo a va aprann yon jou sa Ayiti te ye. E menm lè sa, yo p ap menm kwè sa, paske papa yo ak manman yo pa t pale yo de sa.

Annou sonnen konbit la, li pako twò ta!



Repons sou sijè sa: