Nikola, Me`si! Placide, kote esplikasyon yo?

[ Kesyon Moun Mande Anpil ]

An repons a: M ap tann esplikasyon Placide sou "sentaks" pa li a Nikola Andre te ekri a,

Michel DeGraff afiche mesaj sa, jou 21 Avril 2001 a 20:07:25:

M ap di Nikola Andre me`si pou lo`t done li vin
mete sou tab la sou distribisyon prepozisyon
_an/ann_. Nikola ap ban nou be`l egzanp ki jan
nou ta dwe se`vi ak meto`d syantifik nan
lengwistik. Pierre Michel Chery te ban nou lo`t
be`l done tou nan diskisyon ki te fe`t sou REKA.
Donk m ap mande anko` (byen jantiman) pou Placide
se`vi ak ipote`z li a pou li esplike nou ki striki
li bay pou espresyon _an/ann X_ nan tout done sa
yo. Espresyon sa yo (_ann Ayiti_, _ann Ewo`p_,
_ann angle-, an kreyo`l_, _an panyo`l_, etsetera),
se pawo`l ki byen chita nan konpetans lengwistik
tout Ayisyen ki pale kreyo`l. Donk fo`k nou gen
yon analiz ki SISTEMATIK pou tout espresyon sa yo.
Mwen ta renmen we` analiz Placide la si Placide
toujou kwe` ke pa gen prepozisyon _an/ann_ nan
lang nou pale a.
Annou pa bliye ke agiman Placide la baze sou done
sa yo:

> Annou pran egzanp byen senp avèk fòm fraz :
> sijè - vèb - konpleman ( S - V - K ) :
> Jan ale Bèlans. (1) * Bèlriv, Latibonit, Titans, Grandans?
> Terèz rive Aken (2) * Akayè, Ansavo, Ènri, Ilavach, ?

Se pou sa Placide ke _ann Ayiti_ nan _Jan ale ann
Ayiti_ se yon grenn mo ki pa gen prepozisyon
ladan li.

Men nou di tou:

(1') Jan ale NAN MACHE
(2') Tere`z rive NAN MACHE

E`ske sa vle di _nan mache_ se yon K(onpleman) ki
pa gen prepozisyon ladan l?

E`ske sa ta vle di fo`k nou ekri _nanmache_ olye
nou ekri _nan mache_?

E`ske sa vle di _nan_ se PA yon prepozisyon nan
lang kreyo`l?

Si nou di "wi" pou twa kesyon sa yo, mwen sispe`k
n ap fe` gwo tchouboum nan ere` analiz. Men se
nan tchouboum sa a, lojik agiman Placide la ap
mennen nou...

Placide te di ke agiman mwen yo te baze sou Dejean
1980. Kounyen an, Placide ban nou paj egzat nan
Dejean 1980:

> 1- Referans mwen an se : Dejan 8o : 141. (
> Comment e'crire le cre'ole d'Haiti, 1980 )

Mwen gen liv Dejean a devan m la a. Mwen pa we`
kote Dejean bay okenn agiman pou nou ta konsidere
_an/ann_ ko`m prepoz isyon. Se`l bagay Dejean bay
se yon TRANSKRIPSYON FONETIK (ki ko`re`k) pou
fenome`n sandi eskte`n---ki se fenome`m kote nou
vin jwenn (pa egzanp) yon konso`n _n_ ki suiv _an_
le` _an_ vin tonbe devan yon vwaye`l. Dejean bay
transkripsyon pou espresyon sa yo: _ann ayiti_,
_an frans_, _ann angle_, _an kreyo`l_, _ann o`_,
_an fe`_. Donk selon lojik o`tograf la ("menm le`t
pou menm son"), fo`k nou se`vi ak _an_ epi _ann_
selon si nou pwononse konso`n _n_ la a pa.

Epi Dejean bay yon tradiskyon an franse pou
espresyon sa yo. Men, mwen pa we` kote Dejean bay
OKENN agiman sou striki SENTAKSIK espresyon
kreyo`l sa yo. Dejean te ekri bon bagay nan liv
li a (sou o`tograf ak fonoloji), men li pa te
manyen koze SENTAKSIK _an/ann_ lan.

Men pete`t ve`syon liv Dejean pa Placide la
diferan de ve`syon pa m lan. Si se sa, mwen ta
renmen pou Placide transrki pou nou sa Dejean te
ekri sou pwopriyete SENTAKSIK prepozisyon
_an/ann_.


Apre sa, Placide ekri:

> 2- Mesye, annou pi serye. Mwen p'ap rantre nan
> polemik sentaks Miche`l, sentaks patati, sentaks
> patata, menm jan nou te gen youn vye polemik sou
> grame` Vedrin, grame` Degraf.

Se Placide li menm ki te ekri (nan mesaj ki afiche nan
/bbs/messages/1683.html )
ke "[DeGraff] te bliye sentaks la" nan analiz
_an/ann_. Se`l bagay mwen te mande Placide se pou
li ta esplike nou ki sa egzateman li rele sentaks
si li pa dako` (oubyen si li "bliye") ke "gwoup
prepozisyone`l" se yon nosyon ki chita nan
SENTAKS. Ko`m Placide te di ke agiman mwen yo
chita sou fonetik ak sou mo`foloji se`lman e ke
mwen te "bliye sentaks la", mwen te oblije mande
Placide si li kwe` "gwoup prepozisyone`l" se yon
nosyon fonetik oubyen mo`folojik. Se lojik
retorik Placide ki te fo`se m poze kestyon sa yo
pou mwen ka konnen ki sa Placide rele sentaks?
Mwen te poze kesyon sa yo pou nou pa tonbe nan
vire ron ki baze sou konfisyon te`minolojik.
(Note byen: Nan de`nye mesaj mwen a, dwe`t mwen te
fe` yon gwo chape: Mwen te rele [Prepoziyon+Non]
yon "gwoup nominal". Eskize m, tanpri!
[Prepozisyon+Non] se PA "gwoup nominal".
[Prepozisyon+Non] se "gwoup PREPOZISYONE`L" sa
ye---se sa lengwis rele "sentagme prepositionel"
an franse oubyen "prepositional phrase" ann angle.
Yon "gwoup nominal" se yon gwoup eleman kankou
_tab la_. Men _sou tab la_ se yon "gwoup
prepozisyone`l" ki gen yon Prepozisyon (_sou_) ki
pran yon "gwoup nominal" ko`m konpleman. Se menm
jan _an kreyo`l_ se yon gwoup prepozisyone`l ki
gen yon Prepozisyon _an_ ki pran yon non _kreyo`l_
ko`m konpleman.)


Finalman, Placide te di tou:

> Liv sa a ekri ann angle`.(3)
> Le`t sa ekri an franse`. (4)
> Fo`k yo ekri dokiman sa yo an kreyo`l. (5)

> Egzanp (3, 4, 5,) yo pa tonbe nan kategori
> konpleman lokatif ave`k non peyi yo. Franse`,
> angle`, panyo`l se pa non peyi yo ye.
> Pa bliye, n'ap diskite sou an/ann Ayiti, epi
> n'ap agimante sou fonksyon an/ann ko`m
> prepozisyon lokatif ki akonpanye konpleman
> lokatif non peyi yo.

Nan agiman mwen yo, mwen pa te janm fe` OKENN
distenksyon SENTAKSIK fondamantal ant prepozisyon
"lokatif" ak prepozisyon ki pa "lokatif". Nan
analiz pa m la, _an/ann_ se yon prepozisyon li ye
ke`lkeswa kote li vin tonbe a. Se semantik
konpleman an ki vin de`temine si "gwoup
prepozisyone`l" la gen vale` lokatif. _Ayiti_ se
yon non ki gen vale` lokatif, men _angle_ pa gen
vale` lokatif. Se sa ki fe` _ann Ayiti_ gen
SEMANTIK yon lokatif, men _ann angle_ PA gen
semantik yon lokatif.

Vale` lokatif sa a, se yon nosyon semantik li ye.
Semantik enpo`tan: tre` souvan, se semantik ki
dete`mine ki konpleman nou ka jwenn nan yon seri
pozisyon sentaksik (Pierre Michel Chery te byen
montre sa nan yon mesaj li te voye sou
REKA---pete`t li va revoye mesaj sa a sou Fowo`m
Ayisyen).

Men, ann atandan, fo`k nou pa melanje semantik ak
sentaks.

Men la anko`, mwen poko konnen ki sa Placide rele
"sentaks". Pete`t m a rive konprann sa Placide
rele "sentaks" le` li ban nou yon analiz ki
SISTEMATIK pou espresyon mwen-menm ak Nikola Andre
nou te bay yo --- nan mesaj ki afiche nan:

/bbs/messages/1685.html
/bbs/messages/1692.html

(Mesaj Pierre Michel Chery sou REKA gen lo`t be`l
done ladan l kote nou we` distribisyon sistematik
_an/ann_ ko`m prepozisyon ki SISTEMATIKMAN pran
yon seri non ko`m konpleman.)

Me`si d avans.


-michel.

____________________________
MIT Linguistics & Philosophy
77 Massachusetts Ave
Cambridge MA 02139-4307
degraff@MIT.EDU
____________________________




Repons sou sijè sa: