Kote Fèt Manman an soti?

[ Kesyon Moun Mande Anpil ]

Nekita Lamour afiche mesaj sa, jou 12 Me 2000 a 12:22:38:

Kote Fèt Manman an soti?

Alokazyon fèt manman, Nekita Lamour ap pataje avèk lektè windows on ti rechèch li te fè sou orijin fèt la. Tèks sa a te parèt an me 1999 lan ribrik Ti Gout pa Tigout lan Haiti en Marche. Nou fè rechèch plizyè kote. Men nou chwazi sa nou tire lan Houston Chronicle Interactive ke Holly Hildebrand rakonte epi adapte li lan kontèks ayisyen an.

Premye fwa yo te onore manman yo se te an prentan lan LaGrès ansyenn. Yo t ap rann omaj a deyès Rhea, ki reprezante manman tou dye yo. Lan 17èm syèk, Angletè te selebre manman yo on dimanch espesyal ki te katryèm dimanch Karèm.

Ozetazini, Julia Ward Howe vin avèk ide Fèt Manman an an 1872 kòm on jounen pou moun panse a lapè. Men se Anna Jarvis lan Philadelphia yo bay kredi pou kanpay li te fè pou vin gen on jounen ofisyèl pou fete Manman yo. Li te wè jou sa kòm on jou pou fè sonje manman pa li ki mouri an 1905; li te pase tout vi li ap goumen pou te gen on Jounen Lamitye ant tout Manman, on fason pou te eseye geri plè, rayisab, zizanri Gè Sivil la te kreye.

Dezan apre manman l mouri, Jarvis te dirije on seremoni lan Grafton, West Virginia pou fè sonje dam kouraje sa a. Anna te tèlman emi apre seremoni sa a, li komanse on kanpay total kapital pou gen on jounen espesyal pou onore manman yo. An 1910 West Virginia vin premye eta Ozetazini ki rekonèt Mother's Day (Fèt Manman). On ane apre preske tout eta yo rekonèt ofisyèlman jounen sa a. An l914 Prezidan Woodrow Wilson pwoklame dezyèm dimanch mwa me kòm Fèt Manman, on fèt nasyonal Ozetazini.

Anna Jarvis te vin fache ak aspè materyèl fèt sa a te vin genyen. An 1923 li deside pran aksyon legal pou te sispann on festival Fèt Manman. Yo te menm arete Jarvis pou detounman lapè piblik paske manmzèl pa t vle yo vann flè blan yo ki te senbol manman pou li. Jarvis di "Se pat entansyon m sa! M te bezwen on jounen refleksyon, men pa on jounen pou moun pwofite fè lajan."

Lanmo Jarvis a 84 an an 1948 kreye anpil iwoni. Anna Jarvis pa t janm manman pou kont pa li. Men li bay amou matènèl li a lan goumen pou jounen manman pa vin on jounen biznis jan li ye a lan anpil peyi endistriyèl yo. Kèlke tan avan li mouri, Jarvis di on jounalis li menm regrèt li te inisye jounen Fèt Manmam an . Jarvis te di sa lan on nursing home (mezon konvalesan) kote chak epok Fèt Manman chanm li chaje ak kat ki soti toupatou sou latè.

Se pa t fèt manman sèlman ki vin komèsyalize. Fèt Nwèl vin tounen on gwo epòk biznis tou. Anpil sakreman relijye yo kouwè batèm, kominyon, maryaj vin pèdi esans espirityèl yo lan fè gwo depans ak banbilaj.

Jodi a akoz e an depi tout efò Jarvis fè, Fèt Manman selebre dan le monn antye. Yo pa fete l lanmenm dimanch la tout kote. An Ayiti nou selebre fèt manman dènye dimanch mwa me. Ozetazini , an Itali, Ostrali, Beljik ak lòt peyi Ewòp tou, yo selebre l lan dezyèm dimanch mwa me. Ayisyen kap viv lan peyi etranje yo konn selbre Fèt Manman de fwa. Pa ekzanp Ozetazini, yo achte ak voye kat dezyèm dimanch la. Lan denyè dimanch, anpil òganizasyon kominote fè fèt teatral, fè mès, bal, dine, ak aktivite pou chwazi renn manman lan kominote a. Lan koutim ayisyen an, nou tache fè blan devan nou si manman ou mouri e flè wouj si li vivan.

Kelkeswa orijin ak selebrasyon kap fèt pou Fèt Manman, manman se pa on moun ki merite on sèl jou sèlman pou tout sakrifis li fè pou elve on timoun. Konbyen manman ki pase on jounen lan solèy cho, ki tiye tèt li lan travay, ki bliye ekzistans pal pou pitit li ka on bagay demen? Men anpil fwa nou remake rekonpans chen se on kout baton. Konbyen manman ki redi di, ki pa konn ni li ni ekri pou pitit li ka doktè, enjenyè. Apre pitit sa a vin santi li pa kanmarad manman an. Manman an pa ka kote li menm ak lot doktè parey li yo ye. Konbyen manman kap pase on tray kote lap soufri anba baton ak jouman lan men papa pitit li yo? Ozetazini ak Kanada, nou rankontre ka kote pitit bat manman, met manman deyò lakay yo. Nou jwenn ka tou kote anpil pitit fè manman yo antre vin okipe pitit yo. Yo trete manman sa a kouwè esklav. Li pa ka soti, al travay, al lekòol, al legliz, al kay zanmi. Pipit pitit pa respekte manman sa a nonplis.

Donk, Fèt Manman dwe kenbe entansyon orijinèl Anna Jarvis la, on jounen pou nou reflechi sou manman nou, sou koman nou trete manman nou, epi sitiyasyon manman yo lan sosyete a.

Nekita Lamour
Me 2000

Nekita Lamour se on edikatris ak on eseyis kap viv lan Massachusetts. Atik li parèt an angle nan plizyè revi edikatif lan Massachusetts. Tèks li parèt tou an Kreyòl lan Bon Nouvèl, Libète, ak TiGout pa TiGout lan Haiti en Marche.

Repons sou sijè sa: