Leksik kreyòl: yon modèl


[ Kesyon Moun Mande Anpil ]

Emmanuel VEDRINE afiche mesaj sa, jou 19 Jiyè 2000 a 21:33:11:

"LEKSIK KREYÒL: YON MODÈL"

1. CHADA (n), tèlke nan espresyon "lajan chada", "manje lajan chada". 'Lajan chada' (lajan ki la pou yon bi). Si w pran nan ‘lajan chada', ou gen pou peye. [fr: Yon nèg k ap bay yon fanm kòb se ‘lajan chada' l ba li.]

2. FWACHIN (n): Ti branch bwa sèk tou piti pou limen dife. Yo di tou 'fwachin bwa'. [fr: 'Fwachin' fè gwo fago dife.]; [fr: Sanble 'fwachin bwa' yo.]

3. LAFYANT (n): kaka, malpwòpte, poukou, watè, okabine,. [fr: Mwen wè kochon an ap manje 'lafyant'.]

4. MASÒKÒ (n): Yon tip yanm yo kiltive kote ki gen mòn. An palan de 'yanm', an Ayiti nou jwenn: yanm blan, yanm franse, yanm jòn, yanm iral, yanm toutan. [fr: Ou manje 'masòkò' deja?]; [‘Masòkò' bon lè l boukannen.]

5. TOUTOU (n): Non yo bay ti gason. Pou itilize tèm sa a, fò ti gason an prezan pou fè referans a li. a) [fr: Kouman manman ou ye 'toutou'?]; b) [fr: ‘Toutou', vini m pale ou!]; c) [fr: Vini m pale ou ‘toutou'!]

(Remak: Fraz "b" ak "c" gen menm sans, esepte konstriksyon fraz yo ki pa parèt nan menm lòd.)

6. TOUTOUN (n): feminen 'toutou'. [fr. Kijan ou ye ‘toutoun'?]

7. TRENG (n): Yon gòl long. Yo ka itilize l pou kenbe klisay yon panno (lè y ap klise kay); yo itilize l tou lè y ap kouvri kay (swa kay an tòl ou an pay). Gen 3 tip 'treng': youn ki fèt ak banbou, youn se yon gòl ki tou koupe (yon ti pyebwa byen wo yo koupe), youn se yon ti fèy planch ki siye byen long. [fr: Anpile tout ‘treng' yo la a.]; [fr: ‘Treng' ki kenbe klisay panno a pa fò.]

abreviyasyon:

fr: fraz, kòman mo a itilize nan fraz.

{n): non

* N.B (Note Byen): Ekzanp "Mo Kreyòl" mwen toujou bay yo, genyen ki ka itilize nan kèk zòn patikilye Ayiti. Sa pa vle di yon mo nou itilize nan sid ka itilize l nan zòn nò (akoz "varyasyon dyalektal" o nivo leksik). Li enpòtan pou n ta presize nan ki zòn tèl mo itilize, nan sans li (ka) itilize, varyant li ka genyen, sinonim (enkli sinonim li ka gen nan yon zòn patikilye).

(E. W.Védrine, me 1999)


Repons sou sijè sa: