Guy S. Antoine afiche mesaj sa, jou 26 Jiyè 2000 a 09:06:49:
Pèmèt mwen reprann de atik edikatif Nekita Lamour te ekri yo sou Fèt Manman ak Fèt Papa yo. Ou kapab trouve atik sou fèt Manman an tou nan Achiv #3, atik sou fèt Papa a nan achiv#5. Mwen tou envite Kaptenn tou ajoute kòmantè li te fè ba Nekita lòt jou a ki te disparèt la akòz yon erè teknik. Mwen pwofite fè Nekita konpliman tou pou enfòmasyon sa yo li te voye sou fèt Papa ak Manman. An nou kontinye nan liy sa pou nou trouve siyifyans lòt fèt toujou, espesyalman fèt nou pratike an Ayiti.Mèsi Nekita.
Guy
---------------------------------------------Kote Fèt Manman an soti?
Alokazyon fèt manman, Nekita Lamour ap pataje avèk lektè windows on ti rechèch li te fè sou orijin fèt la. Tèks sa a te parèt an me 1999 lan ribrik Ti Gout pa Tigout lan Haiti en Marche. Nou fè rechèch plizyè kote. Men nou chwazi sa nou tire lan Houston Chronicle Interactive ke Holly Hildebrand rakonte epi adapte li lan kontèks ayisyen an.
Premye fwa yo te onore manman yo se te an prentan lan LaGrès ansyenn. Yo t ap rann omaj a deyès Rhea, ki reprezante manman tou dye yo. Lan 17èm syèk, Angletè te selebre manman yo on dimanch espesyal ki te katryèm dimanch Karèm.
Ozetazini, Julia Ward Howe vin avèk ide Fèt Manman an an 1872 kòm on jounen pou moun panse a lapè. Men se Anna Jarvis lan Philadelphia yo bay kredi pou kanpay li te fè pou vin gen on jounen ofisyèl pou fete Manman yo. Li te wè jou sa kòm on jou pou fè sonje manman pa li ki mouri an 1905; li te pase tout vi li ap goumen pou te gen on Jounen Lamitye ant tout Manman, on fason pou te eseye geri plè, rayisab, zizanri Gè Sivil la te kreye.
Dezan apre manman l mouri, Jarvis te dirije on seremoni lan Grafton, West Virginia pou fè sonje dam kouraje sa a. Anna te tèlman emi apre seremoni sa a, li komanse on kanpay total kapital pou gen on jounen espesyal pou onore manman yo. An 1910 West Virginia vin premye eta Ozetazini ki rekonèt Mother's Day (Fèt Manman). On ane apre preske tout eta yo rekonèt ofisyèlman jounen sa a. An l914 Prezidan Woodrow Wilson pwoklame dezyèm dimanch mwa me kòm Fèt Manman, on fèt nasyonal Ozetazini.
Anna Jarvis te vin fache ak aspè materyèl fèt sa a te vin genyen. An 1923 li deside pran aksyon legal pou te sispann on festival Fèt Manman. Yo te menm arete Jarvis pou detounman lapè piblik paske manmzèl pa t vle yo vann flè blan yo ki te senbol manman pou li. Jarvis di "Se pat entansyon m sa! M te bezwen on jounen refleksyon, men pa on jounen pou moun pwofite fè lajan."
Lanmo Jarvis a 84 an an 1948 kreye anpil iwoni. Anna Jarvis pa t janm manman pou kont pa li. Men li bay amou matènèl li a lan goumen pou jounen manman pa vin on jounen biznis jan li ye a lan anpil peyi endistriyèl yo. Kèlke tan avan li mouri, Jarvis di on jounalis li menm regrèt li te inisye jounen Fèt Manmam an . Jarvis te di sa lan on nursing home (mezon konvalesan) kote chak epok Fèt Manman chanm li chaje ak kat ki soti toupatou sou latè.
Se pa t fèt manman sèlman ki vin komèsyalize. Fèt Nwèl vin tounen on gwo epòk biznis tou. Anpil sakreman relijye yo kouwè batèm, kominyon, maryaj vin pèdi esans espirityèl yo lan fè gwo depans ak banbilaj.
Jodi a akoz e an depi tout efò Jarvis fè, Fèt Manman selebre dan le monn antye. Yo pa fete l lanmenm dimanch la tout kote. An Ayiti nou selebre fèt manman dènye dimanch mwa me. Ozetazini , an Itali, Ostrali, Beljik ak lòt peyi Ewòp tou, yo selebre l lan dezyèm dimanch mwa me. Ayisyen kap viv lan peyi etranje yo konn selbre Fèt Manman de fwa. Pa ekzanp Ozetazini, yo achte ak voye kat dezyèm dimanch la. Lan denyè dimanch, anpil òganizasyon kominote fè fèt teatral, fè mès, bal, dine, ak aktivite pou chwazi renn manman lan kominote a. Lan koutim ayisyen an, nou tache fè blan devan nou si manman ou mouri e flè wouj si li vivan.
Kelkeswa orijin ak selebrasyon kap fèt pou Fèt Manman, manman se pa on moun ki merite on sèl jou sèlman pou tout sakrifis li fè pou elve on timoun. Konbyen manman ki pase on jounen lan solèy cho, ki tiye tèt li lan travay, ki bliye ekzistans pal pou pitit li ka on bagay demen? Men anpil fwa nou remake rekonpans chen se on kout baton. Konbyen manman ki redi di, ki pa konn ni li ni ekri pou pitit li ka doktè, enjenyè. Apre pitit sa a vin santi li pa kanmarad manman an. Manman an pa ka kote li menm ak lot doktè parey li yo ye. Konbyen manman kap pase on tray kote lap soufri anba baton ak jouman lan men papa pitit li yo? Ozetazini ak Kanada, nou rankontre ka kote pitit bat manman, met manman deyò lakay yo. Nou jwenn ka tou kote anpil pitit fè manman yo antre vin okipe pitit yo. Yo trete manman sa a kouwè esklav. Li pa ka soti, al travay, al lekòol, al legliz, al kay zanmi. Pipit pitit pa respekte manman sa a nonplis.
Donk, Fèt Manman dwe kenbe entansyon orijinèl Anna Jarvis la, on jounen pou nou reflechi sou manman nou, sou koman nou trete manman nou, epi sitiyasyon manman yo lan sosyete a.
Nekita Lamour
Me 2000-------------------------------------------
Zanmi FowOm KreyOl yo,
M ap pataje avEk nou on ti teks m te ekri alozazyon fEt papa. Teks sa a parEt lan ribrik TiGout pa ti Gout Haiti en Marche semenn 28 jen -5 jiyE 2000
Yo selebre papa yo twazyEm dimanch mwa jen Ozetazini . Noumenm ayisyen nou gen koutim fete papa dEnye dimanch lan menm mwa a. Men Kisa ki alorijin fEt papa a?
Apa de ansiklopedi, liv , revi , ak jounal, teknoloji pEmet nou ka jwenn enpe enfOmasyon lan entEnEt tou. Se konsa n ap pataje avEk lektE TiGout pa TiGout sa nou jwenn lan cyberspace sou fEt papa a. N ap pwofite tou fE on ti analiz sou sitiyasyon papa ayisyen yo.
Se on jou fEt manman lan ane l909 on dAm ki rele Sonora Smart Dodd t ap tande on sEmon sou fEt manman lan vil Spokane ki nan eta Washington Ozetazini. On lide pase lan tEt li pou l ta fE papa l konnen jan li jwe on wOl espesyal lan vi li . LE manmam Madam Dodd mouri, se papa l ki te elve l. Se papa l ki te fE tout sakrifis, ba l swen, ancheri li. Lan je MadAm Dodd, papa l se on gason ki gen anpil kouraj, anpil lanmou, ki bliye tEt li pou pitit. Papa Jackson Smart te fEt an mwa jwen. Donk MadAm Dodd chwazi pou l selebre premye jou fEt papa le 19 jen l910 lan Spokane, Washington. An l924, prezidan ameriken Calvin Coolidge pwoklame twazyEm dimanch mwa jen jou FEt papa. PlizyE peyi adapte fEt DEpE tou. Menm jan ak FEt Manman, moun mete woz wouj, se papa ou ap viv. Woz blan si li mouri.
Men sa nou remake sosyete a pa tElman chofe pou Fet dE PE. Omwen Ozetazini, boutik yo vann kat pou FE t papa. ` Men lan milye ayisyen yo, FEt la ka pase konsa. Li pa gen anpil anplE menm jan ak FEt manman. Men sa ki fE sa?
Lan milye ayisyen an, gen anpil papa ki sousye de pitit yo, k ap bay tout vi yo pou pitit yo kouwE Mr. Jackson Smart. Men konsa tou, papa ayisyen an pa gen bon repitasyon. Anpil manman plenyen poutEt depi papa a fin lage pitit la lan vant yo, yo pa janm wE yo ankO. Poligami "ofisye" ki lan kilti asiyen an pEmet gason an ka gen pitit ak 2, 3 kat manman lan diferan vil san li pa okipe yo. Leta pa fOse papa yo okipe timoun yo kouwE jan yo fE Ozetazini .
Pa fwa gen papa ki aji lan kay la kouwE on etranje. Ozetazini gen sa yo rele roomate. Moun ki soulwe on kay ak on lOt. Pafwa papa yo konpOte yo konsa tou. Yo pa pran responsabilite swen fizik ak emosyonEl timoun nan.Yo pa ede lan fE twalEt, abiye pitit li, kuit manje, lave rad, pase pou li. Okipe timoun se pa djOb yo. Yo pa lan pale ak timoun nan nonplis. Si ya p travay, yo de bOn volonte, y ap okipe afE finans kay la kouyE lwaye, manje, peye lekOl. Otreman wOl yo se disiplin, mete lOd lan dEzod.
Gen papa tou menm si yo lan kay la, se lE tout biznis deyO fini regle, yo panse ak pitit yo. Si zanmi pase pran yo pou yal jwe domino, kat, al lan gagE, lan lanmE , bal, plezi, yo pa menm mande madanm yo. Yo soti. Sa ki lan afE kominotE, afE peyi, se menm bagay la. Tout sa ki annafE ak deyO gen priyote.
Genyen tou ki renmen pitit yo. Men yo pa montre respE pou manman pitit la. Yo joure l, ba t li, imilye li.
Alokazyon fEt papa ane sa a, nou ap di "Chapo Ba"! pou papa ki ancheri, ki bay pitit yo tout swen fizik, finans, ak emosyonEl kouwE Mesye Jackson Smart. Konsa tou n ap di papa ki pa okipe pitit yo, ki pa la pou pitit yo, pou yo reflechi sou konpOtman yo , pou yo chanje atitid yo defason pou tout manman ak tout pitit ka rekonEt papa ayisyen an se on papa djanm, on papa ki ka bay afeksyon, on papa ki merite tout lanmou, tout respE li ka jwenn lan men pitit li, madan m ouswa menaj li , e espesyalman sosyete a.
Nekita Lamour
Jen 2000