Èske n dwe kreyolize non yo lè n ap ekri (kreyolizasyon)

[ Kesyon Moun Mande Anpil ]

Emmanuel VEDRINE afiche mesaj sa, jou 28 Jiyè 2000 a 11:31:46:

ÈSKE N DWE KREYOLIZE NON YO LÈ N AP EKRI KREYÒL?

Se pa yon bèl ekzanp pou n kreyolize yon non lè n ap ekri kreyòl. Lè n fè sa, nou ka devine pwoblèm sa kreye lè ou bezwen yon referans rapid (nan kad rechèch) pa ekz. sou entènèt la sèjousi. Se rezon ki fè m te sijere sa a plizyè jounal (k ap ekri atik an kreyòl, k ap ekri sou kreyòl). Si pou yon rezon pou yon lòt nou ekri kèk non an kreyòl, kite orijinal la ant parantèz; pa ekz. jounal *Ayiti Fanm*, yon jounal kreyòl fè sa. Lè n gade lang tankou anglè, fransè, alman... yo kenbe orijinalite yon seri non (moun, andwa...) etranje; se referans sa a ki ede lektè / chèrchè jwenn referans rapid epi pou evite konfizyon. Sa diferan lè n ap ekri "fiksyon", kote n ka envante yon non epi n kreyolize l oubyen yon non kreyòl. Gen tou yon seri non ewo ak andwa ki gentan kreyolize (yo pase plizyè fwa nan yon seri dokiman; pa ekz., si n ekri "Desalin, Tousen, Kristòf, Kapwalamò, Chalmayperal, Aristid, Divalye, Pòtoprens, Okap, Ayiti...)" la a, pa gen konfizyon (an tèm "referans"). Se yon seri non ki kreyolize deja (o nivo oral / ekri) e nan tout règ toujou gen ti esepsyon. Donk, se youn nan ti aspè enpòtan (pou moun k ap ekri kreyòl dwe panse). Nan kad si endividi a mande pou ekri non l an kreyòl oubyen si l kreyolize non l deja pa gen pwoblèm ak sa, men ak ti esperyans mwen sou entènt la [sitou ak travay leksikografik] kote kèk gwoup ak eseye travay ak zouti elektronik pou inifòm kreyòl la sou lojisyèl, nenpòt ti erè ka miltipliye.

Kisa ankò n ka ajoute nan diskisyon sa a? Nou ka panse a "batistè" k ap ekri Ayiti kote n ap jwenn majorite non yo ekri an fransè. Ak monte kreyòl la jodi a, paran ka kòmanse panse bay pitit yo non kreyòl tou epi ekri l nan batistè yo; ekz.: Adlin (Doudoun) (f), Albèta (f), Aleksi, Albèta, Albèto, Aldò, Andre, Andremèn, Andreya, Anou, Anous, Ateralya (f.), Beniswa, Bonifas, Brenisya (f), Brijit (f), Chal, Dipelya (f), Dipenon, Djo, Dyejis, Dyela (f), Dyelifèt, Dyelimèn, Dyenò, Dyepanou, Dyesibon, Dyesifò, Dyesifra, Dyevwa, Elavwa, Èlda (f), Eleniz (f), Elifèt, Eplenon, Figawo, Fifin (f), Foufoun (f), Idosya (f), Ilna
(f), Ivoz (f), Jeremi, Jezila (f), Jojo, Kajou, Kenòl, Keslè, Klè (f), Klemèn (f), Kòkòt (f), Krintela (f), Krismèn (f), Krismon, Lizèt (f), Maksimilyen, Mamoun, Manno, Mèmèn (f), Mèsidye, Mimoz, Nanpwenfanm (f), Natacha (f), Nousèl, Nouseli, Papou, Papouch, Pòl, Pòpòy, Polin (f), Pouchon, Poulik, Senpriyè, Sentou, Silenma, Silibrèk, Sonya (f), Talya (f), Tata (f), Tchofina (f), Tikoday, Titoutou, Toto, Tousen, Tousin (f), Tyali, Veniz (f), Woz (f), Wozèt (f), Wozita, Zabèt (f)...

f. = non feminen

(E. W. Védrine)

Repons sou sijè sa: