Emmanuel VEDRINE afiche mesaj sa, jou 01 Dawou 2000 a 20:08:47:
KI FITI JENÈS LA AYITI ?Kesyon sa a se youn nan bwalong JENÈS la ka bay leta ayisyen kenbe. Kèlkeswa leta yon peyi, depi l pa montre l sousye de jenès peyi sa a konnen l pa sousye de fiti peyi sa a nonplis paske se jenès ki fiti yon peyi, se li k pepinyè demen. Si n ta pran tan fè yon ti rechèch sou kesyon jènès la e sa yo ta renmen, enben nan ankèt sa a nou ta wè 100% ta reponn: PATI. Alò lè ou gade repons sa a, petèt ou ta di: "A! jèn yo pa renmen peyi yo". Se pa vre ditou! Yo renmen Ayiti men poko gen gouvèlman ayisyen ki montre yo renmen yo paske vrè amou pa mache san sakrifis.
Youn nan mo santral nou ka vize nan diskisyon sa a, se: ANKADREMAN. Se yon mo n tande deja e nan kontèks ‘ankadreman', nou ka foure tout sa k pozitif ladan pou jèn yo:
1.
Bonjan lekòl leta gratis pou yo, ki byen ekipe ak ti bibliyotèk pou yo fè rechèch, pou elaji konesans yo, mete pwogram nan lekòl sa yo (plizyè tip si n ap gade lekòl gran peyi yo), òganize joune pou yo dekwa pou yo vwayaje al gade lòt kote nan peyi a (pou yo ta vin konsyan de REYALITE AYISYÈN NAN), mete pwogram espòtif ladan yo.2.
Mwen mansyone deja ke tout timoun Ayiti ta dwe anrejistre nan yon lekòl kèlkonk sot nan laj senkan rive nan laj disetan (re: "16 PWEN POU EDE AYITI BOUJE").3.
Byenke mwen mansyone ESPÒ nan #1, men nou ka al pi lwen toujou pou n ankouraje e devlope l Ayiti pou jèn yo ta patisipe nan tounwa entènasyonal kote menm yo ta ka fè yon karyè nan domèn sa a. Nou gen espò kouwè foutbòl, baskètbòl, volebòl ki te ka devlope nan tout peyi a. Men kesyon n ka poze se: èske gen reyèlman yon MINISTÈ JENÈS / ESPÒ k ap panse a tout sa?4.
Jen ayisyen trè KREYATIF / ENTELIJAN men podyab, se yon seri sèvo k ap gaspiye. Nou te ka menm panse a yon MIZE pou ta espoze travay kreyatif / atistik yo, kreye PRI pou yo dekwa pou motive lòt jèn. Leta panse a sa?5.
Poukisa pa gen yon ASOSYASYON JÈN AYISYEN (Ayiti mele ak dyaspora a)? La a, imedyatman, nou antre nan ÒGANIZASYON. Sèdike la a, nou ka panse a ÒGANIZE oubyen REÒGANIZE yo (si gen kèk òganizasyon jèn ki ekziste deja). Si sa ta rive fèt (kote ta gen de bon òganizasyon jèn: youn Ayiti, youn nan dyaspora a) epi pou Ayisyen ta eseye sipote yo (finansyèman, moralman), kreye admosfè pou yo ta rankontre omwen chak ane nan konferans (pou yo ta pale de sitiyasyon yo, sa yo ta renmen, kote yo ta vle rive, sa yo ta renmen fè pou Ayiti, sa yo ta renmen wè Ayiti...), se ta youn nan gran pa vè lavan.6.
O nivo entènasyonal, JÈN AYITI DÈYÈ NÈT pase yo pa gen aksè menm pou ta vwayaje Sendomeng ki pi pre yo pou al wè sa k gen la. Donk, yo izole totalman ak lesteryè. Pou ta rive fè yo kòmanse fonksyone o nivo entènasyonal, dabò fòk gouvèlman ayisyen ta kòmanse pran pwoblèm sa a an konsiderasyon: gade ki sa k genyen pou jèn yo nan peyi devlope yo, Pwogram Echanj Entènasyonal epi kòmanse mete yon seri ENFRASTRIKTI sou pye pou ede yo.7.
Donk, globalman, pa gen anyen serye ki ka fèt si LETA vag sou yo. Se youn nan gwo pwoblèm Ayiti ta sipoze souliye nan kaye l pou l kòmanse solisyone. Men anfen! Kilè reyèlman va gen gouvèlman ki sousye de yo e ki va ba yo plas yo merite nan sosyete a?(E. W. Védrine)